MAPA BATEN ELEMENTUAK

PAPEREZKO LIBURUA VERSUS DIGITALA

Amaren liburutegia Martxoaren hondarrean, ama minbiziaz hil eta egun batzuk geroago, Ingalaterra iparraldeko egongela hotz batean eseri nintzen bi arrebekin, abokatu batek amaren azken nahia eta testamentua irakurri behar baitzigun.

 Abokatuak esan zigunez, amaren ondasun apalak hiru seme-alaben artean banatuko ziren, salbuespen batekin. “3.000 liburu inprimatuen bilduma alaba zaharrenarentzat da, Leannerentzat”, esan zuen.

Hitz horiek entzun ondoren, arrebek begiratu zidaten eta begiak malkoz bete zitzaizkidan. Bazekiten amak eta biok lotura hautsezina izan genuela beti liburuei zegokienez.

 Nire lehen oroitzapenak amaren gelan izan nituen; han egoten nintzen hari begira, ile lehorgailua esku batean zuela eta bestean, irakurtzen ari zen eleberri bat.

 Handitzen joan ahala, amak eskutik heldu zidan Harper Lee, Charles Dickens eta Lewis Carrollen fikziozko munduetan barrena murgiltzen nintzen bitartean. Urtemugetan eta Eguberrietan laukizuzen itxurako oparien garaia izaten zen beti. Eta gure etxeko liburu guztiek amaren ohar labur bat izaten zuten idatzita. “Nick maitea. Ez zaitez sekula bizi liburu ederrik gabe. Maite zaitut, ama” zirrimarratu zuen “Gerra eta Bakea”-ren ale batean.

 Koskortu nintzenean, amak eta biok irakurketa zerrenda luzeak partekatzen genituen, eta orduak ematen genituen liburuetako gertakarien eta pertsonaien kritika egiten. Baina duela urte batzuk, borrokan hasi ginen liburuen harira.

 2011. urtean, Kaliforniatik New Yorkera aldatzekotan nengoela, erabaki bat hartu nuen: nire liburu inprimatu gehienak utzi, Kindlea erosi eta geroago iPad bat eskuratzea. “Zer arraio gertatzen zaizu?” errieta egin zidan amak telefonoz. “Ez zaitut hezi pantaila ziztrin batean irakurtzeko.

 Grinaz hitz egiten zidan liburu inprimatu bat irakurtzen zuen bitartean orriek zuten usainari buruz, nola ukitzen zituen azal gogorraren ertzak. Eta nola eteten zuten denbora aurreko irakurle batek barruan utzitako oharrek (sarritan amak berak).

 Ez nuen amore eman. Erabat sinetsita nengoen etorkizuna digitala zela. Liburuak, CDen eta VHS zinten antzera, pantaila batek bezain ondo funtzionatzen ez zuten zaharkinak zirela. “Ezin duzu bilaketarik egin liburu inprimatu batean,” argudiatzen nuen. “Eta 1.000 liburu eraman ditzaket poltsikoan; zuk, berriz, pare bat besterik ez poltsan.” Ez nuela etsiko ikusi zuenean, ama nire aldean jartzen ahalegindu zen.

 Oraingoan, eskutik heldu zidan Jeff Bezos eta Steve Jobsen mundu digitaletan barrena murgiltzen nintzen bitartean. Baina amaren Kindlea (eta geroago iPad bat) ukitu gabe egoten zen bere bulegoko tiraderan. Urtemugetan eta Eguberrietan, oraindik ere, laukizuzen itxurako opari astunak iristen ziren nire postontzira. Eta orduan, martxoan, ama hil egin zen.

 Testamentua irakurri ondoren, arreba zaharrenak goxo-goxo eskaini zidan amaren liburutegia partekatzea. Nik esker onez onartu nuen. Eta aste batzuk geroago, arreba gazteena amaren gauzak antolatzen ari zen bitartean, haren ustez gustukoa izango nuen zerbaitekin egin zuen topo. “Nahi duzu amaren Kindlea?” galdetu zidan mezu batean. Mezuari begiratu nion, eta amarekin izandako eztabaida amaigabeen ironiari buruz hasi nintzen pentsatzen. Orain ama ez zegoela, haren paperezko liburuak besterik ez zitzaizkidan axola. Bai, teknologiaz idazten duen zutabegilea naizenez, ondo baino hobeto dakit teknologiak iraungitze data duela txertatua. Kindleak, iPhoneak eta smarterloju berri horiek guztiak zaharkitzeko diseinatzen dituzte, eta ziztuan, gainera.

 Teknologia etorkizunean oinarritzen da, ez iraganean. Nire CDetatik libratu nintzenean iPod bat eskuratzeko, sekula ez nuen atzera begiratu. VHS zintak DVDak izatera pasatu zirenean, eta, geroago, streaming zerbitzuak, ez nuen berriro galdutako objektu fisikoei buruz pentsatu; are gehiago, poztu egin nintzen haiek bistatik galtzeaz. Liburuak, ordea, orain jabetzen naiz, guztiz bestelakoak dira.

 Urteen poderioz, atzera eta aurrera ibili naiz liburu inprimatuen versus liburu digitalen merezimenduez mintzatzen, abusuzko harreman batean banengo bezala nire buruarekin. Baina amaren heriotzak eta bere liburutegiaren balio sentimentalak amaiarazi egin dute betiko eztabaida hori nire barruan.

 Kontua ez da bata bestea baino gehiago ote den. Bakoitzak bere lekua du mundu moderno honetan. Adibidez, izugarri gustatzen zait audioliburuak entzutea gidatzen dudan bitartean. Eta Kindlea bidaia luze batean eramatea magiaz beterik dago. Baina horrek ez du esan nahi amaren Kindle zaharra nahi dudala hura gogoratzeko. Eta, jakina, ez nuke etekin handirik ere aterako bere bilduma akustikotik. Horren ordez, amaren liburu fisikoak nahi ditut. Papera usaindu nahi dut, barruan idatzi zuena ikusi, amak orri horiexek pasatu zituela eta haren zati bat oraindik ere haietan bizi dela jakin. Amak ere argi eta garbi ulertu zuen. 

Azkenetan zegoela, amaiera hurbil zuela onartuta, goiz batean, liburutegitik bere liburu kutuna hartzeko eskatu zidan: “Aliceren abenturak lurralde miresgarrian”. Zerbait idatzi nahi zuen barruan nire seme jaio gabearentzat; onartu zuen sekula ez zuela ezagutuko. Sarrera labur baten ondoren, hauxe opatu zion: “Zure bizitza hitz ederrez bete dadila. Maite zaitut, amona.” Sekula ez zuen zehaztu hitz horiek inprimatuak edo digitalak izan behar zuten. Espero dut ama han goian egongo dela semearen jolas gelari begira, han badago ikusiko baitu Aliceren abenturak lurralde miresgarrian liburuaren kopia hortxe dagoela, bere liburu zahar batzuen eta gero eta ugariagoak diren beste berri batzuen ondoan.

Nick Bilton